29 Oktyabr Türkiyə tarixində misilsiz bir gündür — bir xalqın əsarətdən azadlığa, imperiya qalıqlarından modern dövlətə çevrildiyi gün. Bu gün Türkiyə Cümhuriyyəti (Türkiye Cumhuriyeti) elan olundu və türklərin müasir dövrü başlandı. Bu böyük dönüşün mərkəzində isə bəşər tarixinin nadir şəxsiyyətlərindən biri — Mustafa Kamal Atatürk dayanırdı.
İmperiyadan Cümhuriyyətə Doğru
Birinci Dünya Müharibəsindən sonra imzalanan Sevr müqaviləsi Osmanlı dövlətini faktiki olaraq parçalamış, türk xalqını varlığının son həddinə gətirmişdi. Lakin 1919-cu ilin 19 mayında Atatürk Samsuna ayaq basaraq Milli Mübarizəni başlatdı.
Qısa müddət ərzində xalqın iradəsinə söykənən Böyük Millət Məclisi Ankarada toplandı, istiqlal savaşı bütün cəbhələrdə qalibiyyətlə nəticələndi.
Və nəhayət, 1923-cü ilin 29 oktyabrında padşahlıq ləğv olundu, Cümhuriyyət rəsmi şəkildə elan edildi.
Bu hadisə ilə türklər əsrlər boyu “rәiyyət” statusundan çıxaraq azad və bərabər vətəndaş statusuna yüksəldilər.
Atatürk — Cümhuriyyətin Memarı
Atatürk sadəcə bir hərbi sərkərdə deyildi; o, zəmanəsini qabaqlayan bir fikir adamı, modern Türk dövlətinin banisi idi. O, bilirdi ki, siyasi müstəqillik yalnız elmi, mədəni və iqtisadi müstəqilliklə mümkündür.
Bu məqsədlə o, Cümhuriyyətin qurulmasından sonra bir-birinin ardınca dərin islahatlar həyata keçirdi:
– Xilafətin və sultanlığın ləğvi
– Dövlət və din işlərinin ayrılması (laiklik prinsipi)
– Yeni təhsil sisteminin yaradılması və universitet islahatları
– Ərəb əlifbasının latın qrafikası ilə əvəzlənməsi
– Qadınlara seçmək və seçilmək hüququnun verilməsi
-Sənaye, iqtisadiyyat və kənd təsərrüfatında modernləşmə proqramları
Atatürkün öz sözləri ilə desək:
“En böyük əsərim — Türkiye Cumhuriyeti’dir.”
“Ən böyük əsərim — Türkiyə Cümhuriyyətidir.”
29 Oktyabrın Mənası
Bu gün Türkiyənin hər guşəsində — Ankaradan İzmira, Qarsdan Antalyaya qədər — küçələr qırmızı bayraqlarla bəzənir, marşlar səslənir, məktəblərdə və meydanlarda “Cümhuriyyət Bayramı” qeyd olunur.
Amma bu gün təkcə siyasi bayram deyil — bu, azadlığın, milli şüurun və yeniləşmənin bayramıdır.
29 Oktyabr xatırladır ki, xalqın birliyi və ağlı ilə hər zülmü, hər məğlubiyyəti aşmaq mümkündür.
Atatürkün Əbədi İrsi
Atatürk türklərə yalnız bir dövlət yox, bir düşüncə tərzi bəxş etdi. O, deyirdi ki:
“Azad düşünməyən millətlər azad qala bilməz.”
Bu fikir bu gün də Türkiyənin əsas ideoloji dayağıdır.
Atatürkün qoyduğu altı əsas prinsip — Cümhuriyyətçilik, Milliyyətçilik, Xalqçılıq, Dövlətçilik, Laiklik və İnqilabçılıq — müasir Türkiyənin sütunlarıdır.
Nəticə
29 Oktyabr, Türk xalqının kül içindən yenidən doğulduğu, azad iradə ilə öz gələcəyini qurduğu gündür.
Atatürkün liderliyi və xalqın birliyi nəticəsində Türkiyə Cümhuriyyəti yaranaraq Şərqdən Qərbə körpü salan müasir dövlətə çevrildi.
About the Author
