آقامحمّدخان قوانلو قاجار، نوهی عباس میرزا نخستین کسی هست که کشت چای را بزمان سفیری هندوستان آموخته و آن را در این مملکت رواج داده است و به همین سبب وی را «پدر چای ایران» نام دادهاند. وی در سال ۱۲۴۴ زاده شده و به سال ۱۳۰۸ چشم بر دنیا بسته است. آقامحمدخان فارغالتحصیل دانشگاه سوربون فرانسه بوده و لیسانس حقوق اخذ کرده است. وی خواستار حکومت پارلمانی بوده و در زمرهی مخالفان ناصرالدین شاه قرار گرفته است. وی زمانی که سفیر ایران در هندوستان بود، کشت چای را آموخته و قبل از مراجعت به ایران، مقداری تخم چای را به همراه چهار هزار گلدان چای، قهوه، تخم کنف، دارچین، فلفل، میخک، هل، انبه، گنه گنه، کافور، ریشه زردچوبه، زنجبیل و غیره تهیه کرد و در سال ۱۲۸۵ شمسی با مشکلات بسیار آنها را به ایران آورد و البته لاهیجان را منطقهای مناسب برای کشت چای انتخاب کرد.
در سال ۱۳۲۶ق/۱۲۸۵ ش با فرمانی از جانب مجلس شورای ملی، مأمور تأسیس شهرداری به سبک جدید شد. در آغاز، وی جزوهای به نام «کتابچه قانون بلدیه» تنظیم مینماید و در آن وظایف شهرداری و مأموران آن را به تفصیل بیان میکند.
از دیگر خدمات او در شهرداری، نامگذاری خیابانها و کوچههای تهران، شمارهگذاری منازل، روشنایی خیابانها با چراغ برق، ترتیب رسانیدن آب آشامیدنی به خانهها با گاری بشکه دار، اداره پلیس، سرویس درشکه اسبی کرایه برای استفاده عموم، برنامه رفتگری و نظافت معابر، آبپاشی خیابانها و برخی کارهای دیگر است. او پس از یک سال و اندی به دلیل مشکلات و کارشکنیهای بسیار، از این شغل استعفاء داد و در پی آن، عهدهدار امور محاکمات وزارت خارجه شد.
هنگام بازگشت از هند، ماشین وی به دره سقوط میکند.
ابهامات در مورد کشته شدن کاشفالسلطنه و شایعات اینکه نفر عقب او، پرتیوا، با گلوله او را کشتهاست و بعد اتومبیل را پرت کردهاند، به قوت خود باقی است. از قول برخی شاهدان عینی گفته شده به هنگام دفن جنازه وی، اثر یک گلوله را در شقیقه او دیدهاند.
بنا بر وصیتش او را بر تپههای چای در لاهیجان به خاک سپردند که در همان مکان آرامگاهی به پا شد – آرامگاه کاشف السلطنه – که اکنون موزه تاریخ چای ایران است. کاشفالسلطنه روی تپهای از چای که توسط وی در سال ۱۳۰۷ خورشیدی خریداری شده بود به خاک سپرده شدهاست. وصیت کرده بود بر قبرش سنگی از مرمر سیاه بگذارند، بی سقف و حفاظ و در میان بوتههای چای.
*این معلومات را از پسرعموی عزیزم آقای «مرتضی مرادی» اخذ کردهام.
درباره نویسنده
