نشست دوازدهم سازمان کشورهای تُرک (OTS) در تاریخ ۶ تا ۷ اکتبر در قبلهی آذربایجان تحت عنوان «صلح و امنیت منطقهای» برگزار شد.
نوشتهی: نجاتی دمیرجان
منبع: Modern Diplomacy
۱۱ اکتبر ۲۰۲۵
در این نشست سران سازمان کشورهای تُرک، مسائل صلح و امنیت منطقهای از جمله غزه، صلح آذربایجان-ارمنستان، سوریه و افغانستان در کانون توجه قرار گرفت. همچنین این پرسش مطرح شد که آیا سازمان وارد مرحله جدیدی میشود. این به دلیل مطرح شدن موضوع «OTS پلاس (یا OTS+)» برای اولین بار در دستور کار سازمان بود. [منظور از OTS+ همکاری با سازمانهای دیگری چون شانگهای و بریکس است که روسیه و چین از مهمترین اعضای آنها به شمار میروند.]
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، پس از بازگشت از اجلاس آذربایجان، در پاسخ به پرسشهای خبرنگاران، بر موضوع توسعهی روابط جمهوری ترک قبرس شمالی با کشورهای عضو سازمان تأکید کرد. این تأکید به این دلیل بود که اعضای اصلی قزاقستان و ازبکستان، به همراه ترکمنستانِ عضو ناظر، در ماه آوریل سُفَرای خود را در دولت قبرس یونانینشین منصوب کرده بودند؛ این اقدام موضع ترکیه مبنی بر راهحل دو دولتی در جزیره را تضعیف میکرد. در واقع، رهبران سازمان در ۲۱ مه ۲۰۲۵ برای یک نشست غیررسمی در بوداپست، مجارستان گردهم آمده بودند. یکی از موضوعات مهم این نشست، تأکید بر این بود که جمهوری ترک قبرس شمالی باید تحت چتر این سازمان، بخشی جداییناپذیر از جهان تُرک باشد. علاوه بر این، مسائل منطقهای مانند سوریه، غزه و افغانستان نیز از موضوعات برجسته در نشست بوداپست بودند.
از سوی دیگر، در ۱۸ سپتامبر، دولت باغچلی، رهبر حزب حرکت ملی (MHP) و از حامیان رئیسجمهور اردوغان، با اعلام ائتلاف ترکیه-چین-روسیه موجی از سردرگمی ایجاد کرد. باغچلی اظهارات خود را بسط داد و چشمانداز گستردهتری را ترسیم کرد. پس از اظهارات باغچلی، ابتکار OTS+ در نشست OTS، این احتمال را به وجود آورد که ترکیه قصد دارد از طریق OTS، ائتلافی بین سازمان همکاری شانگهای (SCO) و بریکس (BRICS) ایجاد کند.
بدیهی است که چند نکته در بیانیهی باغچلی نیاز به بررسی دارد. اولاً، باغچلی تأکید کرد که تحولاتی در منطقه رخ میدهد که تجاوزهای محور اسرائیل و ایالات متحده، کشورهای همسایه (فلسطین، لبنان، یمن، ایران، سوریه و قطر) را هدف قرار میدهد و ترکیه در خطر درگیری قرار دارد. باغچلی، افزایش شدید خطر رویارویی ترکیه با اسرائیل و ایالات متحده را اساس ائتلاف ترکیه-روسیه-چین میداند. ثانیاً، او بر اهمیت ژئوپلیتیک جغرافیای اوراسیا تأکید کرد. به عنوان مثال، باغچلی اظهار داشت: «ضروری است که سازمان کشورهای تُرک، با توسعهی همکاری با روسیه و چین، سه قدرت جغرافیای اوراسیا را بر اساس برابری گرد هم آورد. SCO و OTS میتوانند با درک مبتنی بر احترام به قوانین و موجودیت یکدیگر و اصول برابری حاکمیتی و حاکمیت قانون، نظم را به جهان بازگردانند.» باغچلی همچنین تأکید کرد که روابط ترکیه با روسیه و چین باید یک مشارکت چندلایه باشد که فراتر از بُعد نظامی، مسائل دیگری چون انرژی، تجارت، حمل و نقل و امور مالی را نیز شامل شود.
بر اساس پیام باغچلی، میتوان پیشبینیهایی برای OTS+ داشت. به عنوان مثال، او تأکید کرد که همکاری ترکیه با روسیه و چین، مانند OTS، چندلایه و شامل جنبههای اقتصادی و مالی خواهد بود، نه نظامی. با این حال، اگر ترکیه با خطر بالای درگیری با ایالات متحده و اسرائیل مواجه باشد، آیا نباید همکاری نظامی خود را نیز با روسیه و چین توسعه دهد؟ به نظر من، این میتواند یک پرسش مهم برای بحث باشد.
در نهایت، اشاره به یک تحول مهم در تاریخ تُرکها ضروری است. تاریخ مشترک و ریشههای زبانی و فرهنگی، OTS را مانند یک خانواده متحد میکند. در سپتامبر ۲۰۲۴، کمیسیون الفبای مشترک جهان تُرک که در باکو تشکیل جلسه داد، الفبای مشترک تُرکی شامل ۳۴ حرف مبتنی بر لاتین را اعلام کرد. اولین گام به سوی یک الفبای مشترک در نشست قَبَله برداشته شد. در این نشست، اولین کتاب چاپ شده با الفبای مشترک تُرکی، که اثری درباره چنگیز آیتماتوف بود، به رهبران اهدا شد. این تحول از نظر تلاش تُرکها برای ایجاد یک زبان مشترک بسیار حائز اهمیت است.
نتیجهگیری
از زمان تغییر نام سازمان به «سازمان کشورهای تُرک (OTS)» در نشست استانبول در سال ۲۰۲۱، اهمیت آن به طور پیوسته در حال افزایش بوده است. ابتکار OTS+ که برای اولین بار در نشست قَبَله مطرح شد، از نظر تکامل سازمان به مرحلهای جدید بسیار مهم است. از سوی دیگر، پیشبینی دقیق چگونگی توسعه OTS+ دشوار است. با این حال، این موضوع که سازمان نتوانسته است موضع کاملاً قاطعی در خصوص جمهوری ترک قبرس شمالی اتخاذ کند، واقعی بودن آن را در مورد موضوعی مانند OTS+ زیر سؤال میبرد. با این حال، باغچلی، متحد اردوغان، پیش از اجلاس سازمان، سیگنالهای اولیهای در مورد چگونگی ساختاردهی OTS+ ارائه داد. این نشان میدهد که برخلاف ادعاهایی که OTS را علیه روسیه و چین تأسیس شده میدانند، این سازمان از طریق SCO و BRICS با روسیه و چین همکاری خواهد کرد. در نهایت، تحول سازمان به OTS+ نه تنها نفوذ آن را افزایش میدهد، بلکه با توسعه در کنار SCO و BRICS که از جهان چندقطبی حمایت میکنند، یک تحول بسیار مهم در جهت تبدیل شدن اوراسیا به یک واحد یکپارچه خواهد بود.
* نظرات مندرج در این مقاله صرفاً متعلق به نویسنده است و دیدگاههای آنلام.کام را منعکس نمیکند.
درباره نویسنده
