Pakistan, Azərbaycan Respublikası ilə 4.6 milyard dollar dəyərində JF-17 döyüş təyyarələrinin satışı üzrə ən böyük hərbi müqaviləsini imzalamaqla, nəinki öz hərbi iqtisadiyyatını gücləndirdi, həm də Bakı və Türkiyə ilə yeni strateji ittifaq yaratmaq yolunda böyük bir addım atdı. Bəs, bu sövdələşmə regional rəqiblərə qarşı güclü bir birliyin başlanğıcıdırmı?
Azərbaycan Respublikası bu yaxınlarda JF-17 Block 3 qırıcılarına olan sifarişini 16-dan 40 ədədə qədər artırıb və bununla da müqavilənin dəyəri 4.6 milyard dollara çatıb. Bu sövdələşmə Pakistanın tarixində ən böyük hərbi ixrac müqaviləsi sayılır və ölkə hökuməti tərəfindən cümə günü X platformasında təsdiqlənib. Görünür ki, qırıcıların sayının artırılması Hindistanın “Rafale” döyüş təyyarəsinin J-10 qırıcıları tərəfindən vurulması hadisəsinin uğuru və Şahbaz Şərifin Azərbaycana son səfəri ilə bağlı ola bilər.
Bu müqavilə təkcə Bakı və İslamabad arasındakı müdafiə əlaqələrinin xüsusi şəkildə güclənməsini göstərmir, həm də JF-17 qırıcısının qlobal silah bazarındakı mövqeyini möhkəmləndirir.
“Tabnak” saytının məlumatına görə, ilkin müqavilə 2024-cü ilin fevralında 16 qırıcı üçün 1.6 milyard dollar dəyərində imzalanmışdı ki, bu da pilot təlimlərini, sursat təminatını və texniki dəstəyi əhatə edirdi. Sifarişin 40 ədədə çatdırılması Azərbaycanın bu platformaya olan yüksək etimadını və Pakistanın silah bazarında əldə etdiyi uğuru göstərir. Bu müqavilə həm də Pakistan, Azərbaycan və Türkiyə arasındakı üçtərəfli əməkdaşlığı gücləndirir ki, bu da qeyri-rəsmi bir müdafiə blokunun yaranmasına səbəb ola bilər.
JF-17 Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələrinin köhnə MiQ-29 və Su-25 donanmasını əvəz edəcək və ölkənin hava potensialının modernləşdirilməsinə kömək edəcək.
Hərbi analitiklər və təhlil mərkəzləri bu müqavilə ilə bağlı müxtəlif fikirlər irəli sürüblər. Strateji və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzi (CSIS) bu satınalmanı Rus silahlarından asılılığı azaltmaq və Pakistan və Türkiyə ilə əlaqələri gücləndirmək cəhdi kimi qiymətləndirir.
“Janes Defence” JF-17 Block 3-ü MiQ-29 və Su-30 ilə rəqabət aparmaq qabiliyyətinə malik, 4.5 nəsil qırıcısı kimi dəyərləndirir, lakin Rusiya mühərriklərindən asılılığı zəif cəhət hesab edir.
Pakistanlı analitiklər bu müqaviləni ölkələrinin müdafiə sənayesi üçün bir dönüş nöqtəsi hesab edirlər ki, bu da Afrikada və Asiyada yeni müştərilər cəlb edə bilər. Pakistan, Azərbaycan və Türkiyənin üçtərəfli əməkdaşlığı gələcək müdafiə ittifaqları üçün bir model ola bilər. Bu müqavilə həm də Bakının Rusiya ilə münasibətlərini gərginləşdirə bilər, çünki JF-17 Rus qırıcılarını əvəz edir.
JF-17 Qırıcısı haqqında hər şey
JF-17 Thunder qırıcısı, Pakistan Aviasiya Kompleksi (PAC) və Çinin Çendu Aviasiya Korporasiyası (CAC) tərəfindən birgə hazırlanmış tək mühərrikli, yüngül, çoxfunksiyalı döyüş təyyarəsidir.
Bu qırıcı Nançan Q-5, Çendu J-7 və Mirage 3/5 kimi köhnə təyyarələri əvəz etmək üçün nəzərdə tutulub və Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin əsas dayaqlarından birinə çevrilib. JF-17 Block 3 forsa kameralı, 84.4 kN gücündə Klimov RD-93MA turbofan mühərriki ilə təchiz olunub və sürəti 1.6 Mach-a (1910 km/saat) çatır. Qırıcının döyüş radiusu 800 km, xarici yanacaq çənləri ilə isə 2500 km-ə çatır.
Bu qırıcı 3629 kq-a qədər silah, o cümlədən hava-hava raketləri (məsələn, PL-5 və PL-15), hava-yer raketləri, idarəolunan bombalar və gəmi əleyhinə raketlər daşıma qabiliyyətinə malikdir. KLJ-7A modelinin Aktiv Fazalı Massiv (AESA) radarı, təkmil elektron müharibə sistemləri və elektro-optik/infraqırmızı sensorlar bu versiyanın digər xüsusiyyətləridir. Hər bir JF-17 Block 3-ün qiyməti 25-35 milyon dollar arasında dəyişir ki, bu da F-16 və ya “Rafale” kimi Qərb qırıcıları ilə müqayisədə olduqca sərfəlidir. Bu qırıcı S-300 kimi hava hücumundan müdafiə sistemlərinə qarşı mübarizə apara bilir ki, bu da Azərbaycan üçün regional təhlükələrə qarşı həyati əhəmiyyət daşıyır.
Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələrinin cari vəziyyəti necədir?
Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin tərkibində olan Hərbi Hava Qüvvələri 1991-ci ildə SSRİ-dən müstəqillik qazandıqdan sonra təsis edilib və hava məkanının mühafizəsi, quru qoşunlarına dəstək və hücum əməliyyatlarının həyata keçirilməsi vəzifələrini daşıyır. Təxminən 8000 personal, 106 döyüş təyyarəsi və 32 helikopterə malik olan bu qüvvə, yaxın vaxtlarda JF-17 Block 3 ilə əvəz ediləcək MiQ-29 (14 ədəd), Su-25 (7 ədəd) və MiQ-21 donanmasından ibarətdir.
Nəqliyyat donanmasına İliuşin İl-76 və Antonov An-12 təyyarələri, həmçinin Mil Mi-24 və Mi-17 helikopterləri daxildir. 2020-ci Qarabağ Müharibəsində əsas rol oynayan Türkiyə istehsalı olan “Bayraktar TB2” PUA-ları və İsrail istehsalı “Harop” kamikadze PUA-ları bu qüvvənin digər aktivləridir. Bakı Kala, Nəsosnaya, Kürdəmir və Gəncə hava bazaları hava məkanının tam əhatə olunmasını təmin edir. NATO, Türkiyə və İsraillə pilot təlimləri və avadanlıqların modernləşdirilməsi sahəsində əməkdaşlıq bu qüvvənin potensialını gücləndirmişdir. Bununla belə, donanmanın böyük hissəsi hələ də köhnədir və xarici təminatdan asılılıq, eləcə də təcrübəli pilot çatışmazlığı əsas problemlər olaraq qalır.
86.1 min kvadrat kilometr ərazisi və 10.2 milyon əhalisi olan Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələri Cənubi Qafqazın ən böyük ölkəsidir. Ölkənin hərbi büdcəsi 2011-ci ildə təxminən 4.46 milyard dollar təşkil etsə də, neft qiymətlərinin düşməsi səbəbindən 2.3-2.5 milyard dollara qədər azalıb. Quru Qoşunları 56.8 min personal, 940 tank, 2363 zirehli maşın və 267 özüyeriyən artilleriya ilə ordunun əsas sütunudur.
Hərbi Dəniz Qüvvələri 2200 personal ilə Xəzər dənizi sahillərinin mühafizəsinə diqqət yetirir. Hava hücumundan müdafiə sistemlərinə S-75, S-125, S-200 və İsrail istehsalı olan müasir “Barak-8” sistemləri daxildir. Neft və qaz gəlirləri hərbi avadanlıqlara sərmayə qoyulmasına imkan verir, lakin bu gəlirlərin azalması hərbi büdcəni məhdudlaşdırır. Türkiyə və İsraillə əməkdaşlıq, xüsusilə Qarabağ müharibəsində, bu ölkənin hərbi gücünü nümayiş etdirdi, lakin Ermənistan və İranla regional gərginliklər hələ də problem yaratmaqdadır.
Azərbaycan Respublikası tərəfindən JF-17 Block 3 qırıcılarına sifarişin artırılması, ölkənin hərbi potensialında və Cənubi Qafqazın geosiyasətində mühüm dəyişikliklərdən xəbər verir. Əvvəllər Pakistan və İsrail təhlükəsizlik təşkilatları arasında, xüsusilə Ziyaülhaqq, Müşərrəf və Bacva kimi hərbi generallar dövründə, kəşfiyyat əməkdaşlıqları haqqında məlumatlar mövcud idi. Bu əməkdaşlıqlara məlumat mübadiləsi və casus avadanlıqlarının alınması daxil idi. Bu müqavilə Pakistan, Türkiyə və Azərbaycan arasındakı strateji əlaqələri gücləndirir və bölgədə uzunmüddətli təsirlərə malik ola bilər.
About the Author
