Şahrux Xan; Hindistanın son mistik superstarı

Yazrlar: Rea Mogul və Ayuşi Shah

1. Müqəddəs ziyarət və ulduzun doğuluşu

Bombey (indiki Mumbay) səhərinin ilk işıqları altında yavaş-yavaş oyanır. Dənizdən gələn rütubətli hava, isti asfaltın üstündə süzülür, şəhərin səsləri — taksilərin siqnalları, toyuq satıcılarının qışqırtısı, uzaqdan gələn azan səsi — bir-birinə qarışır. Amma bu gün şəhərin ritmi bir az fərqlidir. Çünki bu səhər Şahrux Xan evindən çıxacaq.

Onun dənizkənarı malikanəsinin qarşısında yüzlərlə insan toplanıb. Kimisi əlində çiçək, kimisi telefonunu qaldırmış, kimisi də sadəcə baxır, ağlayır, dua edir. Onların hamısının məqsədi birdir: “Kralı” bir anlıq görmək. Qapılar açılan kimi izdiham coşur, səslər ucalır:
— Şahrux! Şahrux! Biz səni sevirik!

O isə balkonun dəmir barmaqlıqlarından başını çıxarır, əli ilə izdihama salam verir. Əslində bu, sadəcə bir aktyorun salamı deyil — bu, bir növ ayin kimidir. Minlərlə insanın hər bazar səhəri etdiyi müqəddəs ziyarət. Bəziləri diz çökür, bəziləri əlini ürəyinə qoyur. Hindistan üçün bu, dini mərasimlə eyni dərəcədə ciddi bir hadisədir.

Şahrux Xanın üzündə hər dəfə eyni təbəssüm var — nə çox təkəbbürlü, nə də çox sadə. O, xalqla elə bir məsafədə dayanır ki, nə tanrı, nə də adi insan kimi görünür. Sanki ikisinin arasında bir yerdədir — əfsanə ilə reallığın sərhədində.

Bu səhnə illərdir təkrarlanır. Lakin hər dəfə eyni həyəcanla.
Bəziləri onu “Kral Xan” adlandırır, bəziləri “Hindistanın son romantiki”. Onun filmlərində qəhrəmanlıq, sevgi və ümid birləşir.
O, sadəcə kino aktyoru deyil — bir ideya, bir təsəlli, bir inancdır.

Onun bu səhnədə görünməsi, insanların həyatına bir anlıq işıq gətirir. Kimsə deyir:

“Əgər o kasıb bir ailədən çıxıb bu səviyyəyə gəlibsə, mən də edə bilərəm.”

Bu düşüncə Hindistanın milyonlarla yoxsul gənci üçün Şahruxun əsl roludur: o, onların arzularının cisimləşmiş halıdır.

2. Kasıb oğlandan Kral Xana

Şahrux Xanın həyatı bir film ssenarisi kimi başlayıb.
1965-ci ildə Dehlidə, orta təbəqəyə mənsub bir müsəlman ailəsində dünyaya gəlib. Atası Meer Taj Məhəmməd, siyasi idealları olan, lakin biznesdə uğur qazana bilməyən bir adam idi. O, Pakistan müstəqillik hərəkatının iştirakçılarından olmuş, sonradan Hindistana köçmüşdü. Anası Lateef Fatima isə hüquq üzrə oxumuş, lakin ailəyə və uşaqlarına həsr olunmuş bir qadın idi.

Gənc Şahrux üçün həyat, bir tərəfdən yoxsulluqla, digər tərəfdən yuxularla dolu idi. O, hər zaman televizora baxaraq aktyor olmağı arzulayırdı. Amma o vaxtlar bu, reallıqdan çox, bir möcüzə kimi görünürdü.

Məktəbdə o, həm dərs oxuyan, həm də futbol, xokkey və kriketdə fəal iştirak edən bir uşaq idi. Hətta müəllimləri deyirdi ki, “bu uşağın içində bir enerji var, səhnədə parlayacaq.”

Universitetdə oxuyarkən teatr dərnəyinə qatıldı. Məşhur teatr rejissoru Barry John onun istedadını görüb demişdi:

“Bu uşaqda o qədər təbii cazibə var ki, səhnədə dayananda başqa heç kim görünmür.”

Amma taleyin ağır tərəfi də vardı: o, hələ çox gənc ikən valideynlərini itirdi.
Atasının xəstəliyi və ölümündən sonra, anasının da vəfatı onu tamamilə sarsıtdı.
Sonralar o, bu barədə belə demişdi:

“Mən ulduz olmaq istəmirdim. Sadəcə, valideynlərimin yoxluğunu unutmaq üçün parıldamaq istəyirdim.”

Teatrdan sonra televiziya dövrü başladı. 1980-ci illərin sonlarında “Fauji” və “Circus” adlı seriallarda oynadı. Televiziyadakı bu rollar ona ilk tanınmanı gətirdi, amma o, həmişə daha çoxunu istəyirdi.
Bombeyə — Hindistan kino sənayesinin ürəyinə — getmək qərarına gəldi.

Orada heç kimi tanımırdı, nə də arxasında güclü bir sponsor vardı. Amma özündə “inam” deyilən bir silah vardı.
Bir reportajda demişdi:

“Mənim bütün sərvətim — cəsarətim idi.”

Bombeyə gəldiyi zaman, o şəhər artıq çoxlarının ümidlərini udmuşdu. Lakin Şahruxun fərqi ondadır ki, o, heç vaxt qorxmadı.
İlk illərdə mənfi rollarda — cani, manyak, qatilləri oynadı. Amma tamaşaçılar onu nifrət etmədi; əksinə, onun şeytani cazibəsinə heyran qaldı.

Sonra gəldi “Dilwale Dulhania Le Jayenge” (1995).
Bu film təkcə bir sevgi hekayəsi deyildi; bu, bir epoxa idi.
Filmin premyerasından sonra Hindistan artıq dəyişmişdi.
Gənclər “Raj” adını özlərinə ləqəb qoymağa başladı, ailələr isə filmə baxaraq qız-gəlinlərinə ideal ər obrazını göstərirdilər.
Şahrux artıq sadəcə aktyor deyildi — o, bir xəyalın təmsilçisi idi.

3. Ulduzdan mifə: Xalqın kralı

Şahrux Xanın uğuru təkcə kino zalında qazanılmadı. Onun ulduzluğu ekrandan kənara keçdi — küçələrə, evlərə, insanların gündəlik həyatına.
Hindistan kimi nəhəng və sosial cəhətdən mürəkkəb bir ölkədə, belə bir güc az insana nəsib olub.

Bir çox tənqidçi deyir ki, Şahrux Xanın cazibəsi, “adi adamın içindən doğulmuş qeyri-adi bir adam” olmasıdır.
O, nə aristokratdır, nə siyasətçi, nə də qədim aktyor nəsillərindən gəlir.
O, sadəcə bir insan idi — amma tamaşaçı onun içində özünü gördü.

Kütləvi inancın yaranması

90-cı illərin sonlarında və 2000-ci illərin əvvəllərində onun filmləri Hindistan cəmiyyətinin müxtəlif təbəqələrini birləşdirən nadir mədəni hadisələrə çevrildi.
Onun oynadığı rollar — “Rahul”, “Raj”, “Devdas” — artıq sadəcə adlar deyildi, xalqın dilində zərb-məsələ çevrilmiş arxetiplər idi.

Kasıblar üçün o, ümid idi.
Orta təbəqə üçün, uğur qazanmaq nümunəsi.
Qadınlar üçün, hörmət və sevginin simvolu.
Varlı sinif üçünsə, nostalji və “saf sevgi”nin xatirəsi.

Mumbayda bir qadın jurnalist belə yazmışdı:

“O, bizim içimizdə olan romantizmi xilas etdi.
Biz modernləşirdik, amma o bizə köhnə duyğuların hələ də yaşadığını göstərdi.”

Bu baxımdan, Şahruxun təsiri dini xarakter almışdı.
Müasir Hindistanda o, müqəddəslərin yerini tutan yeni tipli bir fiqurdur — müqəddəs olmayan müqəddəs.
Onun hərəkətləri, sözləri, hətta geyimləri belə, pərəstişkarların həyatında simvolik mənalar daşıyır.

Hər bazar səhəri onun evinin qarşısında toplanan izdiham sadəcə bir tamaşa deyil — bu, kollektiv iman təzahürüdür.

Kamera arxasındakı insan

Amma Şahrux bu inancın ağırlığını hiss edir.
Bir müsahibəsində demişdi:

“Mən heç vaxt istəmirdim ki, insanlar mənə ibadət etsin. Amma əgər bu, onlara güc verirsə, qoy etsinlər.”

Onun şəxsi həyatı da mifləşib. Arvadı Gauri ilə evliliyi — hindu-müsəlman evliliyi — çoxları üçün Hindistanın çoxmədəniyyətli kimliyinin simvoludur.
Uşaqları — Aryan, Suhana və AbRam — da media tərəfindən “kralın varisləri” kimi təqdim olunur.

Bütün bunlar onu bir aktyor yox, bir ideologiyaya çevirdi.
Hindistanda bir çoxları üçün o, artıq dövlətin, siyasətin və sosial fərqlərin fövqündə dayanır.
O, **“xalqın öz yaratdığı kral”**dır.

Bir yazıçı bu haqda belə deyib:

“Əgər Hindistanda demokratiya kinoya çevrilsəydi, onun qəhrəmanı Şahrux Xan olardı.”